بررسی انواع طرح‌های هنر میناکاری

میناکاری یکی از هنر‌هایی است که در آن رنگ نقش زیادی را در ایجاد زیبایی برای این هنر اصیل بازی می‌کند به این خاطر باید این مطلب را در نظر داشت که رنگ‌ها چه تاثیری می‌توانند بر روی هنر میناکاری داشته باشند؟
میناکاری از نظر ریشه و لغت به معنای آسمان است و رنگی که برای ظرف‌های آن به کار برده می‌شود از رنگ آبی آسمانی خواهد بود به همین خاطر، میناکاری هنری است که از آسمان می‌آید و رنگ‌های میناکاری جایگاه ویژه‌ای برای این هنر دارد.
سابقه‌ای که برای میناکاری در نظر گرفته شده است به پنج هزار سال پیش برمی‌گردد که این نکته می‌تواند به اهمیت این هنر و جایگاه خاص و ویژه‌ای که در دوران متفاوت از عمر ساخت خود دارد برخواهد گشت.
در هر صورت باید گفت ظرف‌هایی که برای میناکاری به کار برده می‌شوند نیز از جنس‌های مرغوب و از ایام گذشته می‌باشند. هنر میناکاری زیبایی خاص خود را داشته است که این هنر به راحتی توانسته است به کشور‌های دیگر جهان نیز راه پیدا کند به همین خاطر در اروپا نیز می‌توان در موزه‌های این کشور آثاری از هنر میناکاری ایرانی را مشاهده کرد.

انواع طرح‌های هنر میناکاری

طرح‌هایی که برای هنر میناکاری به کار برده می‌شده است در دوران‌های خاص به شکل‌های متفاوتی به دست می‌آمده است به همین خاطر باید این مطلب را در نظر داشت که در دوره مغول‌ها هنر میناکاری از تغییر و تحولات بسیار عظیمی رو به رو شد.

در این دوران بود که سبک‌های جدیدی از طراحی برای این هنر به وجود آمد که شکل گسترده‌تری را به این هنر بخشید. البته طرح‌هایی که در این دوران برای هنر میناکاری ایجاد شد بیشتر در رابطه با لباس درباریان و ظاهر ایرانیان در پوشش بود.
بعد از مدتی که این طرح جولان خود را در بازار‌های آن زمان داد طرح‌های خاص‌تری وارد عرصه هنر شدند ه بیشتر به طرح‌های عربی شباهت زیادی داشتند.
البته در دوره تیموریان نیز طرح‌هایی که برای میناکاری به کار برده می‌شد شکل دیگری را به خود گرفت که می‌توان از آن به شرقی‌ترین‌ نوع آن نام برد.
طرح‌های اصیل شرقی برای هنر میناکاری در دوره تیموریان شکل گرفت.

طرح‌های مینیاتوری که یکی از طرح‌های ظریف در دوره صفویان بود و سبک‌های خاص خود را به همراه داشت که شامل:

• نقش اسلیمی
• ختایی
• مجلس بزم در دربار
• شکارگاه
• اسب سواری

برای طرح‌های میناکاری که بیان شد رنگ‌هایی که به کار برده می‌شد اصولا به رنگ آبی بود اما در دوره صفویان رنگ‌های دیگری نیز به میناکاری اضافه شدند.
البته در دوره صفویان طرحی که به کار برده می‌شود مینیاتوری بود و این طرح ایجاب می‌کرد که از رنگ‌های دیگری نیز در هنر میناکاری استفاده شود بنابراین رنگ قرمز در این هنر میناکاری به خوبی به کار برده شد.
یکی از دوران‌هایی که باعث شد هنر میناکاری فروغ و روشنایی خود را از دست داد دوره قاجار بود. این دوره یکی از دورانی بود که کم توجهی زیادی به هنر میناکاری شد. در این شرایط بود که فردی با نام صنیع زاده توانست روح دیگری به این هنر ببخشاید.
این فرد توانست دوباره کارگاه‌هایی را برای میناکاری ترویج دهد و هنرمندان زیادی را در این زمینه پرورش دهد که بعد‌ها از آن‌ها استادان زیاد و نامی به جامعه هنری میناکاری تحویل داده شد که تمامی این‌ها به تلاش و حضور آقای صنیع زاده بر می‌گشت.
با این حال در زمان حاضر نیز افراد خوش ذوقی هستند که برای احیای هنر میناکاری از هیچ اقدامی دریغ نمی‌کنند و سبک‌های خاصی را نیز برای این هنر ایجاد کرده‌اند.

اوج هنر میناکاری در دوره سلجوقیان

هنر میناکاری رشد بسیار زیادی را در دوران‌های متفاوت از عمر خود داشته است اما دوره اوج میناکاری به دوره سلجوقیان برخواهد گشت.
این دوره بود که برای هنر میناکاری مانند سکوی پرتابی بود که این هنر را به همه نشان دهد و شکل و جایگاه بسیار شایسته‌ای را برای این هنر به وجود آورد در هر صورت باید این مطلب را مورد بررسی قرار داد که هنر میناکاری یکی از هنر‌های بسیار هدفمند و ارزشمند است که توانسته است در عرصه هنر دست خود را به نمایش بگذارد.
در دوره سلجوقیان هنر میناکاری ابتدا بر روی ظرف‌های برنجی زده شد و مورد استقبال زیادی قرار گرفت در این دوران بود که این هنر به کشور‌های اروپایی رسید و یکی از نمونه‌های ارزشمندی که از این هنر بر جا مانده است سینی آلب ارسلان است.
با این حال موزه‌های کشور‌های دیگر جهان هنر میناکاری که یک هنر اصیل ایرانی است را در خود جا داده‌اند.
میناکاری حتی توانست نظر نویسندگان را نیز به خود جلب کند و کتاب‌های زیادی در رابطه با هنر میناکاری ایرانی به دست خارجیان نگاشته شد. یکی از دانشمندان اروپایی به نام آتور پوپ کتابی تحت عنوان بررسی هنر ایران را به رشته تحریر درآورده است که در آن جایگاه هنر ایرانی و همین طور هنر میناکاری را به خوبی بیان کرده است.
یکی از کتاب‌های دیگری که در این رابطه نوشته شده است با نام جغرافیای اصفهان نام دارد که این کتاب یکی از بهترین کتاب‌هایی است که در رابطه با هنر میناکاری نوشته شده است.

بانوان در عرصه میناکاری

یکی از پیشرفت‌هایی که برای این هنر به وجود آمده است استقبال بانوان از این هنر بی نظیر است. بنابراین بانوان عرصه را برای حضور خود باز دیده‌اند و به شکل گسترده‌ای هنر میناکاری را دنبال می‌کنند و آن را گسترش داده‌اند.
حتی استادان به نامی نیز از بانوان در هنر میناکاری با به عرصه گذاشته‌اند که می‌توان از آن‌ها به خانم مینا جوهری نام برد که یکی از خلاقان سبک در این هنر می‌ باشد.
سبک‌های زیادی برای هنر میناکاری ایجاد شده است که بیشتر به صورت ترکیبی در کنار هم است به همین خاطر است که هنر میناکاری یکی از هنر‌هایی است که دارای طرح‌های شلوغ و پر پیچ و خمی است و داستان‌های زیادی را در خود حمل می‌کند.
هنر میناکاری اثری ارزشمند و حاصل دست استادانی است که سال‌های زیادی را به شاگردی مشغول بوده‌اند و توانسته‌اند هنر‌های زیبا و اصیلی را بیافرینند و از گمنام ماندن این هنر جلوگیری نمایند.