هنر میناکاری آمیخته با آتش، فلز، کاشی و لعاب است. هنر نقاشی و رنگ آمیزی و تزئین است، زمانی که تلفیقی از رنگ‌های درخشان در یک طرح پیچیده بر روی ظروف به نمایش در می‌آید.
یکی از گردشگران فرانسوی که در دوره صفویه در ایران گشت و گذار می‌کرد، به یک اثر میناکاری اصفهان اشاره کرد که شامل الگویی از پرندگان و حیوانات با پس زمینه گل‌هایی به رنگ‌های آبی روشن سبز زرد و قرمز بود بنابراین در می‌یابیم که این هنر قدمتی چند هزار ساله دارد و مربوط به امروز و دیروز نیست.
غازان خان در دوره کوتاهی علوم شیمیایی را به‌دست آورد و ترجیح داد از دانش خود در گسترش هنر میناکاری استفاده کند.
مراحل اولیه تولید هنر میناکاری
مینا بر اساس برخی منابع از واژه آلمانی و فرانسوی قدیمی گرفته شده است. در این زبان میناکاری به یک شی تزیینی کوچک با روکش مینا گفته می‌شود.
نقاشی‌ها و الگو‌های به کار رفته در آثار مینا در ایران برگرفته از طرح‌های سنتی و بسته به سلیقه و ترجیحات هنرمند است. ممکن است طرح‌های اسلیمی، تذهیب، آیات قرآن و یا حتی بناهای تاریخی را بر روی این آثار مشاهده کنید.
در نسخه‌های ایرانی هنر میناکاری بر روی ظروف مس، نقره و سایر فلزات ایجاد می‌شود. همچنین از ابزارهای ویژه‌ای برای آن استفاده می‌شود که در این کوشش هنری بسیار موثر هستند. کوره، انبردستی، برس و سایر وسایلی که به هنرمندان در این فرایند کمک می‌کند.
امروزه از هنر میناکاری در درب‌ها و لوسترهای حرم امام رضا و حتی برای تزیین گلدان‌ها و شمعدان‌های آن نیز استفاده شده است.
اصفهان مهم‌ترین قطب هنر میناکاری در ایران است.
در برخی از موارد از طلا نیز به طور سنتی برای جواهرات میناکاری استفاده می‌شود، زیرا قادر به نگهداری و حفاظت بهتر آن است، طول عمر بیشتری دارد و باعث درخشش رنگ‌های مینا می‌شود. علاوه بر آن از نقره برای تولید ابزاری مانند جعبه جواهرات قاشق و قطعات هنری استفاده می‌شود و این در حالی است که مس برای صنایع دستی به کار گرفته می‌شود. با این حال پس از مدتی هنرمندان به جای استفاده از قطعات طلا به صورت متداول از مس برای هنر خود استفاده کردند.
کار کردن و تزیین فلزات مینا یکی از ممتازترین هنرهای اصفهان به شمار می‌آید.
مینا به عنوان نوعی روکش رنگی است که می‌تواند با گرما روی فلزات مختلف به ویژه مس تثبیت شود. اگرچه در این دوره از لحاظ صنعتی تولید ظروف فلزی بسیار رایج شده است، اما از مدت‌ها قبل نیز مورد توجه نقاشان، طلا فروشان و حکاکان فلزی نیز قرار گرفته بود.
سیر تحول هنر میناکاری نشان می‌دهد، هنرمندان ایرانی از دیرباز به این هنر علاقه‌مند بودند و حتی از زمان سلسله هخامنشی و ساسانیان در آثار خود از انواع فلز استفاده می‌کردند. این آثار بسیار ظریف هستند چنانچه بسیاری از آن‌ها از دوران باستان باقی نمانده‌اند. برخی اسناد نشان می‌دهد که در طول تمدن اسلامی و در دوره سلجوقیان، صفویان و زندیان ظروف میناکاری شده برجسته وجود داشته است.
با این حال باستان‌شناسان معتقدند که اکثر ظروف یافت شده مربوط به سلسله قاجار بین سال‌های ۱۸۱۰ تا ۱۸۹۲ میلادی است.
در آثار یافت شده گوشواره‌هایی نیز باقی مانده است. النگوها، جعبه‌ها، گلدان‌ها و ظروف طلایی یا نقاشی‌های زیبا به رنگ‌های آبی و سبز از آن زمان، یادآور هنر و هنرمندی ایرانیان است.
تکنیک‌های هنر میناکاری
تکنیک هنر میناکاری مستلزم پشتکار و تفکر است.
طراحی هندسه پیچیده میناکاری نمادی از عناصر مختلف و برخاسته از ساختار اعتقادی است که از زمان تسلط دوران میترائیسم در فلات ایران تکامل یافت، جایی که میترا نماد خورشید است.
اکنون پس از گذشت چند سال از رکود در سال ۱۹۹۲ این هنر با تعداد زیادی از هنرمندان برجسته که در این زمینه فعالیت می‌کند همچنان به درخشش خود در سراسر جهان ادامه می‌دهد.
روش ساخت به این صورت است که ابتدا از طریق فلزی مانند مس، نقره و یا برنج پایه اولیه ایجاد می‌شود و به کمک رنگ‌های مینا رنگ‌آمیزی می‌شود.
علاوه بر آن می‌توان از کاشی، سرامیک و شیشه نیز برای هنر استفاده کرد، اما امروزه مس کاربرد بیشتری دارد، زیرا انعطاف‌پذیر بوده و حتی قابل بازیافت است.
ظروف مسی در لعاب سفیدی فرو برده شده و پس از آن در دمای حداکثر ۷۵۰ درجه سانتی‌گراد تحت حرارت قرار می‌گیرد و مجدداً گرم می‌شوند تا از کیفیت بالایی برخوردار شوند. این عملکرد معمولاً سه تا چهار بار تکرار می‌شود تا ظروف از مقاومت کافی برخوردار شود. به طور کلی لعاب مینا از سیلیکون، منیزیم، پتاسیم، سرب، قلع و مواردی از این دست ساخته می‌شود.
پس از اتمام نقاشی اولیه صفحات به داخل کوره فرستاده می‌شوند اما این بار دما در حدود ۶۰۰ درجه سانتی‌گراد است.
آثار را می‌توان با آب ولرم و صابون و مواد شوینده معمولی نیز شستشو داد.
معیار‌هایی از جمله گرمایش، ظرافت، دقت و روند می‌تواند بر کیفیت آثار تاثیر بگذارد.
امروزه انواع مختلفی از این آثار در شهر‌های گوناگون در دسترس است با این حال بسیاری از هنرمندان اصفهانی همچنان نسل به نسل وام‌دار بهترین میناکاری اصفهان بودند چنانچه امروز هستند و در آینده نیز خواهند بود.
شماره تماس:
موقعیت ما:
دیدگاه خود را ثبت کنید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.